Jeden pacjent na siedmiu zgłasza się do lekarza pierwszego kontaktu z bólem. Podobnie jest z gabinetem rehabilitacji, to tutaj pacjent liczy na pomoc, kiedy cierpi na ból krzyża, ramienia, kostki. Ból może mieć wiele przyzcyn od „dokładnie zapamiętanego” przez pacjenta urazu do „niezidentyfikowanego” przeciążenia.
Medycyna Ortopedyczna wg Cyriax’a oferuje nam doskonałe wręcz badanie weryfikujące bardzo dokładnie stawianą diagnozę. Szczegółowy wywiad i badanie funkcjonalne zawierające minimalna ilość testów, ale maksimum informacji.
Przeprowadzając badanie testujemy torebkę stawową, więzadła, kaletki maziowe i mięśnie otrzymując wynik, w którym niektóre testy dawały ból, w innych pacjent odczuwał osłabienie siły mięśniowej.
Interpretując wynik badania otrzymujemy diagnozę np.: uszkodzenie włókien powierzchownych ścięgna przyczepu mięśnia nadgrzebieniowego.
Diagnostyka
W przypadku dolegliwości stawu barkowego to diagnozy, które często słyszane w przychodniach rehabilitacji budzą respekt np.: ból barku, PHS, zamrożony bark. Czasami długość trwania tych dolegliwości to bardzo długie historie nierzadko kończące się trwałą niepełnosprawnością.
Jednak przytoczone powyżej pojęcia czy inaczej mówiąc diagnozy nic nie mówią nam o przyczynach dolegliwości. PHS to pojęcie w wolnym tłumaczeniu oznaczające zapalenie tkanek wokół stawu łopatkowo-ramiennego, natomiast staw barkowy składa się z kilku stawów m.in:
- Staw ramienno-łopatkowy
- Staw barkowo-obojczykowy
- Staw mostkowo-obojczykowy
- Staw łopatkowo-żebrowy
Już w tym momencie pojawia się pytanie, którego ze stawów dotyczy zaburzenie?
Kolejne pytanie to, która ze struktur została zaburzona ? Mięsień, więzadło czy torebka stawowa?
Może mamy do czynienia np. z:
- Zapaleniem m. nadgrzebieniowego
- Zapaleniem m. podgrzebieniowego
- Zapaleniem m. podłopatkowego
- Zapaleniem kaletki maziowej pod m. naramiennym
- Uszkodzeniem więzadeł stawu barkowo-obojczykowego
- Itd.
Lista możliwości jest bardzo długa, ale te powyżej przedstawione powinny nam uświadomić, że aby rehabilitacja była skuteczna musimy poznać przyczynę.
Rehabilitacja po urazie – profilaktyka urazów
Ból w stawie, zbyt słaba wytrzymałość, zbyt szybkie zmęczenie mięśniowe to czasami mimo wielkich wysiłków w czasie treningu konsekwencja braku koordynacji mięśniowej, która jak dyrygent kieruje możliwościami ruchowymi człowieka. Najczęściej największą uwagę w czasie treningu czy rehabilitacji zwracamy na wzmocnienie mięśni, ale „omijamy” ich kontrolę. Wiele razy stosujemy wzmacnianie mięśnia czworogłowego w celu poprawy stabilizacji kolana, jednak to nie on jest za tą stabilizację odpowiedzialny.
Układem kontroli ruchu jest system receptorów leżących we wszystkich obszarach naszego ciała przekazujących do centralnego układu nerwowego informacje m.in.: o położeniu ciała w przestrzeni. Więc kontrola ruchu w stawie opiera się na m.in.: sprawnie działającym układzie kontroli położenia stawu i wykonawczym układzie motorycznym wykonującym polecenia centralnego układu nerwowego (mięśnie tułowia oraz mięśnie otaczające staw dbające o jego stabilizację dynamiczną).
Efektem sprawnie działającego układu kontroli jest prawidłowa regulacja nerwowa sterująca współdziałaniem wielu mięśni zapewniając prawidłowe wzorce ruchowe w codziennych czynnościach naszego ciała, a przy powstaniu zaburzenia zapewnia odpowiednią kompensację. Decyzja, które mięśnie powinny być aktywne jest nieświadoma i zależy m.in.: od doświadczenia i wykonywanego zadania.
Wynika z tego, że w czasie treningu i procesie rehabilitacji praca tylko nad mięśniami jako strukturami kontrolującymi szkielet jest niewystarczająca i powinna być uzupełniona o pobudzanie układu receptorów, aby zapewnić optymalną pracę układu mięśniowego.
Proces ćwiczeń do osiągnięcia prawidłowych wzorców ruchowych, jest stałym poszukiwaniem optymalnego rozwiązania motorycznego dla odpowiedniego problemu ruchowego. Dlatego ćwiczenia składają się, – kiedy są prawidłowo wykonane – nie ze stałego powtarzania możliwości rozwiązania danego problemu motorycznego, lecz z procesu rozwiązywania stale istniejącego problemu, znów przez techniki, które się zmieniają i dążą do perfekcji – od powtórzenia do powtórzenia.
Rehabilitacja po operacji
stawu powinna być rozpoczęta najszybciej jak to możliwe. Decyzje dotyczące dozwolonego obciążenia operowanego stawu podejmuje lekarz natomiast do rehabilitanta należy zaplanowanie i podjęcie odpowiedniego programu usprawniania zapewniającego w odpowiednim czasie podjęcie bez ograniczeń aktywności w życiu codziennym czy rozpoczęcie treningu bez zbędnych wysiłków mających na celu przywrócenie kontroli nad operowanym stawem.
Po operacji dochodzi do ingerencji w działający układ czuciowy (proprioceptywny) po pierwsze przez mechaniczne działania związane z zabiegiem, jak również przez okresowe unieruchomienie czy odciążenie.
Przykładowo rekonstrukcja ACL odbudowuje stabilizacje bierną stawu kolanowego, lecz stabilizacja dynamiczna kolana zależy m.in.: od pracy mięśni dolnego tułowia, rotatorów stawu biodrowego, mechanizmu stabilizacji stopy.
Uzyskanie szczegółowych informacji o przebytym urazie i operacji jest niezbędne, aby w czasie terapii dobierać odpowiednie pozycje wyjściowe. W wielu pozycjach mamy możliwość dozowania odciążenia przenoszonego na kończynę po urazie, nie tracąc możliwości pracy funkcjonalnej.
Rozpoczynamy, więc od analizy biomechanicznej zaburzonej funkcji w procesie rehabilitacji odbudowujemy kontrolę nerwowo-mięśniową np. nad kolanem używając różnych pozycji wyjściowych (uwzględniających możliwości obciążania operowanej kończyny) rozpoczynając od leżenia na plecach kończąc pracę w pozycji stojącej np.: o kulach.
Pracując nad poszczególnymi problemami struktur stawu wykorzystujemy techniki uczące ruchu, zwiększające zakres, poprawiające stabilizacje czy koordynacje.
Dlatego praca funkcjonalna oparta na koncepcji PNF ma w sobie wszelkie atuty, aby doskonale uzupełnić leczenie operacyjne stawów, co w konsekwencji pozwoli na uzyskiwanie jeszcze lepszych efektów.
